مرضیه تاجی‌زادگان،کارتونیست، کاریکاتوریست و انیماتور، فارغ التحصیل رشته انمیشین از دانشگاه سوره است. وی طی سال‌های گذشته با حضور در جشنواره‌های مختلف عناوین قابل توجهی کسب کرده است که از جمله باید به برگزیده شدن او در بخش کاریکاتور دوازدهمین جشنواره تجسمی فجر و نخستین جایزه هنری قلب تهران اشاره کرد.
تصویر مرضیه تاجی زادگان با اثرش در میان برگزیدگان بخش کارتون و کاریکاتور دوازدهمین جشنواره تجسمی فجر
تاجی‌زادگان با ساخت انیمیشن «وارونگی» در چند جشنواره معتبر خارجی فیلم و انیمیشن حضور یافته و حائز رتبه و امتیاز شده است. تاجی‌زادگان به تازگی در گفتگو با ایلنا در باره فعالیت‌ها و سبک و سیاق خود در کارتون و انیمیشن، اهمیت کارتون و گونه‌های مشابه آن و وجوه تشابه و تفاوت این هنرها با هم ، وضعیت رشته‌های کاریکاتور و کارتون از لحاظ بازار تجاری و نبود رشته دانشگاهی کارتون و کاریکاتور و ... سخن گفته است که می خوانید :
«شاید در ظاهر بتوان گفت که انیمشین به عنوان هنر رو به تکامل (به لحاظ نرم‌افزاری) بیش از کاریکاتور و کارتون مورد توجه هنرمندان و مخاطبان است اما با نگاهی دقیق‌تر می‌توان فهمید که کاریکاتوریست‌ها و کارتونیست‌ها همچنان مشغول به فعالیت هستند هرچند که رسانه‌های مکتوب اعم از روزنامه‌ها، هفته‌نامه‌ها و ماهنامه‌ها کمتر از گذشته به این دو هنر توجه دارند.
یکی دیگر از دلایل کم توجهی به کارتون و کاریکاتور، کمبود منابع آموزشی و هنری تخصصی است. در زمانی نه چندان دور نشریه‌های فکاهی و طنز و کاریکاتور زیبایی خاصی به پیشخوان دکه‌های مطبوعاتی می‌دادند که حال اینگونه نیست! درنتیجه چند سالی است شرایط و نحوه فعالیت هنرمندان و متولیان امر در حوزه کارتون و کاریکاتور به نوعی تغییر کرده و تنها یک یا دو سایت در زمینه انتشار اخبار فعالیت‌های هنرمندان و آثار موجود به صورت تخصصی به ارائه خبر و مطلب می‌پردازند. با این همه، وجود جشنواره‌ها و رویدادهای تخصصی در عرصه هنرهای تجسمی طی یکی دو دهه گذشته روند جدی‌تری به خود گرفته و معمولا هنرمندان اغلب رشته‌ها در آنها حضور می‌یابند. برگزاری نمایشگاه‌های گروهی و فردی نیز یکی از اتفاقات مثبتی است که حال با وجود بیماری کرونا طی دو سال اخیر سرنوشت مبهمی پیدا کرده و برای تمام هنرمندان عرصه تجسمی مشکلاتی را ایجاد کرده است. در ابتدای شیوع بیماری کرونا آنچه مورد توجه گالری‌داران و برخی هنرمندان رشته‌های مختلف قرار گرفت، برگزاری نمایشگاه‌های مجازی بود اما این بستر غیرواقعی چندان نتوانست توجهات بسیاری را به خود جلب کند.
مرضیه تاجی‌زادگان، یکی از هنرمندان جوان عرصه انیمیشن و کاریکاتور است که طی سال‌های گذشته با حضور در جشنواره‌های مختلف عناوین قابل توجهی کسب کرده است. او تحصیل کرده رشته انمیشین از دانشگاه سوره است. تاجی‌زادگان در باره فعالیت‌های خود و اهمیت کاریکاتور و گونه‌های مشابه با ایلنا گفتگو کرد. در خلال این گفتگو، آثاری از این فعال عرصه کارتون و کاریکاتور قابل مشاهده است.
شما در رشته انیمیشن تحصیل کرده‌اید. بین این رشته و دو رشته کاریکاتور و کارتون چه ارتباطی وجود دارد؟
به هرحال تشابهاتی میان این هنرها وجود دارد که آنها را با یکدیگر مرتبط می‌کند اما اگر بخواهم از بازرترین آنها نام ببرم باید بگویم، وجه تشابه بارز بین انیمیشن و کارتون وجه روایی این دو سویه هنر تصویر است و تفاوت‌هایی هم هست. به طور مثال با این کارتون در یک قاب یا به عبارتی در یک فریم ثابت، به نقد جامعه‌ی بشری می‌پردازد در صورتی که انیمشین اینگونه نیست. انیمیشن با تنوع تصویری مختص خود در میلیون‌ها فریم بسته به نگرش فیلمساز به این مهم دست می‌ساید.
با این وجود، اگر بخواهیم 3 هنر انیمیشن، کاریکاتور و کارتون را دارای نقاط مشترکی کلی و مهم بدانیم، آن عناصر مشترک چه مورد یا مواردی خواهند بود؟
وجه تشابه هر 3 رشته هنر تصویر، وجه اغراقی آن‌هاست؛ چراکه هم در ظهور و بروز فرمی آنها و هم محتوای بر آمده از آنها این ویژگی وجود دارد. با این اوصاف بسته به قابلیت محتوایی سوژه و ایده‌ها و نوع نگرش هنرمند، تعدادی در یک قاب و فریم توان بروز دارند و تعدادی نیز در بستر یک فیلم انیمیشن.
اثری از مرضیه تاجی زادگان، برنده رتبه اول نخستین جشنواره هنرهای تجسمی نفس در بخش تصویرسازی
یکی از مشکلات موجود در زمینه اغلب هنرها و زیرشاخه‌های آنها عدم وجود رشته‌های تخصصی در دانشگاه‌های دولتی و غیردولتی است. آیا کاریکاتور و کارتون نیز در این دسته هنرها قرار می‌گیرند؟
همین طور است که می‌گویید. باید بگویم متاسفانه در ایران رشته دانشگاهی کارتون و کاریکاتور وجود ندارد.
به عنوان یک هنرمند چه مقولاتی به لحاظ هنری برایتان دارای اهمیت بیشتری است؟ آیا پیش از حضور در دانشگاه در زمینه کاریکاتور فعالیت می‌کردید؟
در زندگی هنری من دو دغدغه همیشه حضور داشته است. اول روایت و دوم زاویه متفاوت نگاه به موضوع و از آنجایی که اجرا و پیاده‌سازی ایده به واسطه کارتون سریع تر انجام می‌شد، برای یکسری از ایده‌ها از بستر کارتون بهره می‌بردم.
قبل از اینکه به صورت آکادمیک به فراگیری انیمیشن بپردازید تا چه حد با آن آشنا بودید و عمده فعالیت‌های‌تان درچه زمینه‌هایی بود؟
این طور نبوده که با ورود به دانشگاه فعالیت در زمینه انیمشین را آغاز کنم. در واقع، پیش از ورود به دانشگاه و تحصیل در رشته انیمیشن در این حیطه فعالیت هایی جدی داشته‌ام؛ کما اینکه در دهه هشتاد 3 اثر انیمیشن ساختم اما با ورود به دانشگاه، نگاهم به رشته انیمیشن حرفه‌ای‌تر شد.
این حرفه‌ای شدن برای تان چه دستاوردی داشت؟
حاصل تحصیل در دانشگاه و تلاش‌هایم تولید و ارائه انیمیشن «وارونگی» بود که بازخوردهای خوبی از آن گرفتم. با اثر «وارونگی» در چند جشنواره معتبر خارجی فیلم و انیمیشن حضور یافتم و حائز رتبه و امتیاز شدم.
کاریکاتور و کارتون از نگاه تخصصی یکی نیستند اما اغلب مردم و حتی هنرمندان عرصه‌های دیگر این دو مقوله را با هم اشتباه می‌گیرند. تفاوت‌های موجود در چه مواردی است؟
کارتون، به روایت تصویری یکه‌ای گفته می‌شود که دارای نگاهی نقادانه و لحنی کمیک است اما کاریکاتور طرحی است اغراق‌آمیز از شاکله ظاهری یک شخص (کاراکتر) بر مبنای نگرش فکری و روحی او. به نظرم این اشتباه مصطلح در رسانه‌هاست که به جای کارتون از اصطلاح کاریکاتور استفاده می‌شود.
یکی از ویژگی‌هایی که کاریکاتور را از دیگر هنرها متفاوت می‌کند جایگاه اجتماعی و انتقادی و تعدد سوژه‌ها در این عرصه است. با توجه به این موضوع وفور سوژه‌ها و موضوعات اجتماعی تا چه حد دست فعالان را برای فعالیت بازمی‌گذارد و متولیان چقدر به این مقوله توجه دارند؟
با وجود تمام سختی‌ها و ظرافت‌های اجرایی و بیانی در کارتون و کاریکاتور، تک‌قاب بودن آنها مهمترین مزیتی است که هنرمند می‌تواند پس از اندیشه و یافتن ایده در زمان به نسبت کوتاهی آن را اجرا کند و به دلیل نوع ارائه، امکان نشر در بستر تمام رسانه‌های تصویری را داراست. پس در نتیجه هم متولیان و هم هنرمندان این عرصه بیشتر علاقمند هستند که نگاه خود را در قالب کارتون بیان کنند.
رشته‌های کاریکاتور و کارتون به لحاظ بازار تجاری یا به زبان عامیانه همان مارکتینگ چه وضعیتی دارند و عموما فعالان این عرصه‌ها چگونه به لحاظ مالی تامین می‌شوند؟
هنرمندان عرصه‌های مذکور در حال حاضر بر مبنای درخواست سفارش‌دهنده که شامل رسانه‌ها و سازمان‌های خصوصی است، می‌توانند درآمد اندکی داشته باشند این در حالی است که رسانه‌های دولتی تقریبا ستون کارتون و کاریکاتور خود را حذف کرده‌اند و در کل جریان این دو رشته هنر تصویر در دست معدود افرادی است که به دلخواه و مصلحت خویش، گزینش مسیر می‌کنند. کوتاه سخن اینکه وضع اقتصادی مستمر و مناسبی را نمی‌توان برای هنرمند این عرصه متصور شد.
اینکه می‌گویید رسانه‌ها ستون و صفحات مربوط به کاریکاتور را از صفحات شان حذف کرده‌اند درست است اما گویا هنرمندان نیز علاقه چندانی به همکاری با رسانه‌ها اعم از روزنامه‌ها و مجلات مکتوب و خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری ندارند؟
همانطور که گفتم و همانطور که عرف جهانی ایجاب می‌کند، بستر کار کارتونیست‌ها و کاریکاتوریست‌ها باید رسانه‌ها باشند اما شاید کج سلیقگی‌ها، محافظه‌کاری‌ها و عافیت‌طلبی تعدادی از رسانه‌ها و دخالت‌های بی جا و غیرتخصصی در امر سفارش آثار از رغبت هنرمندان برای همکاری با ایشان کاسته است.
آیا در 2 عرصه کاریکاتور و کارتون سبک و سیاق خاصی را دنبال می‌کنید و از میان هنرمندان گذشته و امروز کدام‌ها بیشترین تاثیر را روی کارتان داشته‌اند؟
شاید بتوان گفت به تعداد هنرمندان قابل در این عرصه، سبک وجود دارد؛ به هرحال من هم به نوبه خود سعی کرده‌ام سبک و سیاقی داشته باشم و با این مهم شناخته شوم. به طور کلی آثار کارتون آقای محمد رفیع ضیایی بر من اثر گذار بوده‌اند.
شما اثری دارید که در آن سه مرد چوگان‌باز در قالب مینیاتور مهره‌ای را جای توپ مورد استفاده قرار داده‌اند. با توجه به نگرش تان در رابطه با مقوله تلفیق، در این باره توضیح دهید که نقاشی و سبک‌های ایرانی چون مینیاتور و گونه‌های دیگر، تا چه حد به هنرمند اجازه تلفیق می‌دهد؟
در حال حاضر در عرصه هنر تقریبا مرزها کم رنگ شده‌اند و تلفیق سبک‌های یک رشته هنری و حتی تلفیق میان رشته‌ای امری طبیعی است اما به شرط مناسب‌سازی فاکتورهای بیانی و حذر از خلط فرمی و محتوایی، تا به این ترتیب در مقام عرضه به برداشت گنگی منجر نشود. با این اوصاف بسته به مفهوم مدنظر هنرمند امکان تلفیق و سود بردن از سبک‌های نقاشی در هنر کارتون وجود دارد، کما اینکه به جز اثری که می‌گویید من در اثری دیگر با عنوان «اقتصاد مقاومتی» به دلیل آنکه موضوعی ایرانی بود، همچنین (با توجه به اقتصاد شکوفای عصر صفوی) از سبک نگارگری در این دوره تاریخی سود بردم.
اثری با عنوان سه چوگان باز از مرضیه تاجی زادگان
آثار شما طی سال‌های اخیر در جشنواره‌ها و رویدادهای هنری مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ رمز موفقیت شما در این زمینه چیست؟
به نظر من والاترین رمز موفقیت فرد در هر رشته و در زمینه آفرینش و خلق آثار هنری، مطالعه و کسب آگاهی مستمر در عرصه‌ای است که فعالیت می‌کند. من هم از این امر مستثنی نیستم و با اراده بالا بسته به سوژه‌ای که در ذهن دارم، متن‌های مکتوب و تصویری بسیاری مطالعه می‌کنم و این روند همچنان برایم جدی است و ادامه خواهد داشت.
در پایان از فعالیت‌های اخیرتان هم بگویید.
همچنان مشغول مطالعه هستم و پرداختن به آثار مکتوب در رابطه با کارتون، کاریکاتور و انیمیشن برایم اهمیت دارد و از اینها مهمتر مطالعه در زمینه آگاهی از زندگی است که همواره برایم مهم است و به آن توجه دارم.
چند اثر از مرضیه تاجی‌زادگان در ذیل می آید:
