شیوع ویروس کرونا با بحران هایی که این ویروس در زندگی بشر پدید آورده است ، ذهن همه طیف های اجتماعی را به فراخور موقعیت اجتماعی شان خود درگیر کرده و واکنش هایی دربرابراین بحران فراگیرداشته اند و دارند اما واکنش هنرمندان و بخصوص هنرمندان کارتونیست از جنس متفاوت با تأثیرگذاری ویژه ای است. لاله ضیایی هم یکی از هنرمندانی است که کارتون هایی به نسبت قابل توجه با این موضوع خلق کرده است.کارتون های این هنرمند رویکردی دغدغه مندانه نسبت به این موضوع داشته و جوانب تلخی از این بحران همچون معیشت اقشار کم درآمد ، مشکلات کادر درمان و هشدار در خصوص خطرات ویروس کرونا و جدی گرفتن هر چه بیشتر آن را درکارهایش مد نظر قرار داده است. به همین بهانه با وی گفتگویی انجام داده ایم که می خوانید :
با شیوع ویروس کرونا، شما هم مثل اکثر همکاران کارتونیست تان، کارتون های قابل توجهی با این موضوع کار کردید. با چه رویکرد و زاویه دیدی به این موضوع پرداختید؟
به نظرم دراین بحران، هرکسی وظیفه دارد اطرافیان خود را آگاه کند. اطلاعات در مبارزه ما با کرونا بسیار با ارزشند و هرچقدر دیرتر اطلاعات درست به دست مردم رسید، جان های بیشتری از دست رفت. من هم وظیفه خودم دانستم این موضوع مهم را به کارهایم بیاورم. چنانکه همه دوستان همکار نیز به این موضوع پرداختند و وقتی به آثار دوستان پرکارم نگاه می کنم، می بینم ته صف هستم. گرچه روزهایی بود که از شدت افکار منفی واقعا یک خط هم نتوانستم بکشم، فکرمی کنم باید مثل این دوستان، مستقل ازسفارش های نشریات، ازطریق فضای مجازی یا به هرشکلی، خودمان برای مطرح کردن اطلاعات در باره کرونا قدم برداریم و امیدوارم که بتوانم بخشی از این جریان باشم. متاسفانه خیلی از مردم هنوز قضیه را جدی نگرفته اند. زاویه دید من در کارتون هایم تاکنون ، اطلاع رسانی در باره خطر خود ویروس بود و نیز زاویه ی انتقادی درباره مشکلات کادر درمانی و یا بی توجهی به معیشت کارگران و ناچاری شان از کار روزمزد.
عمده کارهای شما درحوزه تصویرگری کتاب های کودکان و نوجوانان است ، گویا در پرداخت به موضوع کرونا هم، کودکان محور و هسته مرکزی توجه شما قرار گرقته اند ؟
بله، سفارش کارکودک و نوجوان هم در این زمینه داشتم .
به نظر می آید که رویکرد شما درخلق کارتون های تان واقع گرایانه اجتماعی با لحنی تلخ است در حالیکه ملاحت، نگاه استعاری کنایه آمیز و نیشخند زدن، از ویژگی های اساسی هنر کارتون در پرداخت به موضوعات است و با چنین رویکرد و جوهری، حتی موضوعات تلخ هم به شوخی گرفته می شوند و تلخی آنها بدین ترتیب برای مخاطب گرفته می شود. آیا بسامد خالی بودن اثر از این نوع پرداخت خلئی درکار پدید نمی آورد ؟ خود شما چه تحلیل و نظری درباره نوع پرداخت تان به موضوع از این لحاظ دارید ؟
همانطور که خودتان گفتید لحن تلخ، یک رویکرد است و من آن را برای کارهای مطبوعاتی بزرگسال روزنامه قانون و آرمان در پیش گرفته بودم و این باعث نمی شود اثر خلق شده، از کاریکاتور و کارتون بودن ساقط شود. کارتون و کاریکاتور فقط برای خنده نیست. طنز هم فقط خنده دار نیست. شاخه هایی از مطایبه، مخاطب را به اندیشه وا می دارد و تلنگر می زند و حتی می گریاند. ضمن اینکه در یک روزنامه از اول تا آخرش وقتی فقط یک کادر دارم و می توانم با آن حرف بزنم و سعی من این است که حرفم معمولی نباشد.
تنوع رنگ درکارهای شما کم است و زمینه کارهای تان عمدتا طوسی کم رنگ است و برخی کارهای تان هم طرح هایی قلمی به نظر می آیند . بدون هیچ گونه ارزیابی کیفی نگارنده از این لحاظ، چگونگی انتخاب این رنگ زمینه و در واقع بی رنگی کارهای تان ازکجا نشأت می گیرد ؟
به گمانم منظور شما کارهایی است که برای روزنامه قانون و آرمان ملی کار کرد ام.
بله ، محورگفتگوی ما هم همین کارهای کرونایی تان است.
سایر کارهای کودک و نوجوان من و حتی کارتون های فکاهی گهگاهی که برای نشریات بزرگسال سفارش داشتم، پر از رنگ است. به گونه ای که واقعا هنگام رنگ آمیزی با معمای بزرگی از همنشینی رنگ ها روبرو هستم و سعی می کنم فرم با محتوا در پیوند باشد. موضوع کارهای دو روزنامه ای که با آنها همکاری داشتم اغلب تلخ بود چرا که بر اساس اخبار روز کار می کردم. و این خاموشی رنگ ها در بیان آن تلخی بود.
جدا ازبحث محتوا و رویکرد، درحوزه فرم و تکنیک و اجرا چه نکاتی درکارهای تان را مد نظر قرار داده اید. درواقع کارهای خودتان را از این لحاظ واجد چه ویژگی هایی می دانید ؟
معمولا خط، عنصر اصلی کارهای من است و در کارهای روزنامه ای به خاطر کمبود وقت و شرایطی که باید براساس اخبار روز کار کنیم، معمولا با خط هایی که بتوانند به صورتی خلاصه و بیانگر و پرحالت، کاراکتر و فضا را بیان کنند کار می کنم. در رنگ گذاری، چند رنگ محدود را انتخاب می کنم و از تأکیدات نور و رنگ برای تأکید بر بخش اصلی ترکیب بندی استفاده می کنم. کاراکتر خاصی طراحی نکرده ام اما معمولا می شود طراحی ام را تشخیص داد. در سایر کارهایم هم خط حرف اصلی را می زند و سطوح، عناصر بعدی هستند. گرچه تکنیک نهایی کردن کارم و رنگ آمیزی به صورت دیجیتال است اما همیشه از مداد و ابزار جوهری برای کشیدن خط ها استفاده می کنم و به نظرم بهترین خط هایم همان ها هستند که با ابزار سنتی روی کاغذ می کشم. چون می تواند منعکس کننده خیلی مسائل باشد؛ حس یک خط بسیار مهم است و یک سیم رابط می سازد میان احوال شخصی و افکار طراح، و حس شخصی کاراکتر و حس بیننده و به این ترتیب هر سه را به هم پیوند می دهد و همه دغدغه من نیز همین است.
بازتاب کارتون های شما درمیان مخاطبان درفضای مجازی چه واکنش هایی را برانگیخته و بازخوردها، بیان کننده چه فضا و نقطه نطراتی نسبت به این موضوع است ؟
گمان کنم مقصودتان کارهای مرتبط با موضوع کرونا باشد ؟
بله
بازخوردهای تشویق آمیز و دلگرم کننده دریافت کردم. شاهد بازنشر کارهایم بودم. گاهی حتی بدون نام خودم. و نتیجه ای که گرفتم این بود که اگر هدفمند و با برنامه تر به کارتون نگاه کنیم، کارتون این قابلیت را دارد که حتی بیش از یک لحظه خنده یا حتی مدت ها اندیشه، در کنار زیبایی هنری و زیبایی معنایی، عملکردی عالی در آگاه کردن داشته باشد.
به نظرشما هنر کارتون در پرداخت به موضوعات تلخی مثل کرونا چقدر کارآمد است و کجای این معضل را هدف قرارمی دهد؟
بسیار کارآمد است. ارتباط تصویری خاص کارتون، می تواند خیلی سریع پیام و اندیشه را انتقال دهد و برای مردم در همه سنین و طیف ها جذاب است. و مسلما کمک می کند مخاطب یک موضوع را به ذهن بسپارد، به آن حساس شود و دنبالش کند و این می تواند رفتارهای افرادی که بهداشت را رعایت نمی کنند اصلاح کند. همچنین کارتون می تواند از کمبودها انتقاد کند و صدایی از سمت جامعه باشد. گرچه در تاثیر کردن این صدا در گوش کسانی که باید بشنوند و تصمیمات کلان بگیرند، همیشه تردید است اما این صدا باید همیشه زیر گوش آنان بلند باشد.
جز کارهای خودتان ، بیشتر کارتون های کدام یک از همکاران تان را در ارتباط با این موضوع می پسندید و به چه دلیل ؟
همه کارها عالی بودند و هر کسی از دیدگاهی به زاویه ای پرداخته بود. اول یک فهرست بلندبالا داشتم می نوشتم از نام ها...اما واقعیت این است که همه عالی بودند و می دانم عالی ادامه خواهند داد. فهرست بی فایده است.
اگرصحبت خاص دیگری دارید بفرمائید.
خیر صحبتی ندارم. سپاس از شما و پوزش از تأخیر
ما هم از شما به خاطر وقتی که دراختیار ایران کارتون گذاشتید تشکر می کنیم.
شماری از کارتون های لاله ضیایی با موضوع کرونا را در ذیل مشاهده می کنید :
.jpg)
