فخرالدین دوست محمد، کارتونیست، کاریکاتوریست، عکاس و تصویرگر ، متولد1355 شهرستان قصرشیرین است .وی فارغ التحصیل کارشناسی فرش ( طراحی فرش ) از دانشکده معماری و هنر دانشگاه کاشان است.دوست محمد دارای سوابق ارزنده ای در زمینه برپایی نمایشگاه ، داوری جشنواره ها و خلق آثارمتنوع ،نوشتن مقالات تخصصی در زمینه های هنری یادشده  و دریافت جوایز متعدد از جشنوارهای داخلی و خارجی است که ازجمله این  جایزه ها می توان به دریافت جایزه بهترین کارتون از بیستمین مسابقه بین المللی دائجون کره جنوبی، 1390، کسب عنوان دوم از پنجمین دوسالانه کاریکاتورde geuseبلژیک، مهرماه 1392و کسب عنوان دوم از مسابقه بین المللی جاده ابریشم چین، 1393 به اشاره کرد.  

دوست محمد مدیرخانه کاریکاتور حوزه هنری کرمانشاه است  اما در کنار مشغله های کاری از خلق آثار هنری غافل نمانده است .او با شیوع کرونا ، اقدام به خلق کارتون هایی با این موضوع کرد و اخیرا هم اسکیس های خلاقه متعددی ، که مجموعه مطالعات خطی قبل از رسیدن به نتیجه نهایی است و توسط هنرمند انجام می شود، کارکرده است که بسیار قابل توجه اند.به بهانه کارهای اخیرش با وی به گفتگو نشسته ایم که می خوانید :

در ابتدا از کارها وفعالیت های جدیدتان البته در حوزه کارتون و کاریکاتور بگوئید ؟

از برنامه های جدیدم می توان به برگزاری کلاس های آموزش مجازی و آنلاین کارتون اشاره کنم که همین الان دو تا شاگرد از تهران و شیراز دارم.درسال جدید هم باز به شرکت درجشنواره ها و مسابقات روی آورده ام منتهی با کمی تغییر در فضای کارهایم و تولیدات جدیدی که قبلاً یادداشت و ثبت کرده بودم و بیشترشان را هم از راه دیدن فیلم به ذهنم رسیده بود. در خانه کاریکاتور حوزه هنری کرمانشاه هم در گیر برگزاری نمایشگاه گروهی کاریکاتور« یک نه بزرگ a big no» هستم که تا ۲۰ تیرماه تمدید شد.البته امسال پست جدیدی به بنده محول شده و کارشناس واحد هنرهای تصویری و فیلم سازی حوزه هنری استان کرمانشاه شده ام که نیازمند آموزش دیدن و مطالعه و کسب تجربه دراین زمینه هستم و بالطبع وقتم را بیشتر به خود اختصاص خواهد داد.

گویا با شیوع کرونا، شما نیز همگام با دیگرهمکاران کارتونیست تان به خلق آثاری با موضوع کرونا پرداختید، کمی ازکارهای کرونایی تان و رویکردی که به این موضوع درقالب کارتون داشته اید بگوئید ؟

خانه کاریکاتور کرمانشاه همگام و در راستای مبارزه با بحران کرونا و پرداختن به ابعاد مختلف آن یعنی قرنطینه خانگی، رعایت اصول بهداشتی، احتکار کردن اقلام بهداشتی، در خانه بمانیم، مسافرت نرفتن و.....مبادرت به تولید آثار و برگزاری نمایشگاه مجازی با عنوان « کادر درمانی، قهرمانان سلامت جامعه » کرد که به شکل گالری مجازی در سایت حوزه هنری کرمانشاه نیز بارگذاری شد .

به هرحال، کارتون بعنوان یک رسانه عمل کرد و توانست ضمن فراهم نمودن بساط خنده و تقویت روحیه با زبان طنز، به بیان جنبه های مختلف و آگاه سازی عموم بپردازد.

از کارتون های فخرالدین دوست محمد با موضوع کرونا

اعضای خانه کاریکاتورحوزه هنری کرمانشاه نیز همگام با سایر هنرمندان کشوردرکنارپرسنل پرتلاش کادر درمانی، با قلم خلاقانه خود و با هدف فرهنگ سازی و پرداختن به موضوعاتی از قبیل قرنطینه خانگی، پرهیز ازمسافرت های غیرضرور، تقبیح احتکارکردن اقلام بهداشتی، بیان تلاش ها و زحمات کادر درمانی و... ابعاد بیماری کرونا را به منصه ظهور رساندند.دراین پویش خلاقانه، 26 اثر توسط 8 هنرمند عضو خانه کاریکاتورحوزه هنری کرمانشاه ازجمله لیلا رمضانی، مرضیه جعفر پناه، ماهان محمدی، راضیه رازقی، مهتاب پایمرد، زهرا مقصودی، الهام خوش انجام و فخرالدین دوست محمد و همچنین آقای قره مالکی از تبریز، که به صورت مهمان در این پویش حضورفعال داشتند، به نمایش گذاشته شده است.

به نظرمی آید که درمیان کارتون های تان بحث احتکاراقلام بهداشتی خیلی برای تان قابل توجه بوده است؟

بله خیلی قابل توجه و قابل تأمل است. اصلا این حرکت قابل درک نیست که افرادی چگونه می توانند درشرایطی بحرانی و اقتصادی که گریبانگیر مردم شده است، دست به چنین عمل غیرانسانی و زشت احتکار بزنند؟! اصلا نمی توانم اسم انسان روی این جماعت بگذارم.به چه قیمتی دارید این کار را می کنید !؟ برای چندسال نکبت بار زندگی کردن به تلف کردن افراد فقیر و درمانده می پردازید ؟! به نظرم این جماعت ، ضررها و آسیب های شان به دفعات از کرونا بدتر است. درست است که ویروس کرونا تلخ و ناگوار بوده و هست ولی درس های ذیقیمتی به ما داد. درس هایی برای تمرین و محک زدن انسانیت مان. یاد داد که فقیر و پولدار، بیکار و صاحب مقام، میلیاردر و گدا، هیچ تفاوتی برایش ندارند.

در واقع، انسان در موقعیت تازه ای قرارگرفت و باعث شد که طبیعت هم نفس تازه ای بکشد و روی آلودگی محیط زیست و روابط ومناسبات انسانی و در کل زندگی را انسان تاثیری عجیب گذاشته است. حال از این بحث بگذریم ، عنصرمحوری که درخلق اثرهنری تان بیشتر روی آن تاکید دارید چیست ؟

درکل آثارم ؟یا فقط آثارکرونا ؟

درکل آثارتان

عناصری که خیلی درآثارم دیده و یا اهمیت داشته اند می توان به : ماشین، کودک،انسان های بادکنکی، فقرفکری، جنگ و طبیعت اشاره کرد. معمولا وقتی یک ایده به ذهنم می رسد، دریچه ای می شود برای رسیدن به یک سلسله ایده های دیگری که منشأ آنها همان عنصر مثلا کودک یا ماشین است . تجربه بکری هم درایده یابی پیدا کردم و آن، پیدا کردن ایده ها از راه دیدن فیلم است. شاید درسال های آخر، بیشترین ایده ها را ازهمین راه خلق و بدست آوردم. همین الان هم کلی نکته و موقعیت یادداشت کرده ام که سرفرصت باید سراغ شان بروم.

سیر و چگونگی ایده یابی با دیدن فیلم چگونه درکار شما اتفاق می افتد؟ و چه فرقی با دیدن و رؤیت واقعیت های عینی پیرامون تان دارد ؟

ببینید درمحیط اطراف منِ کارتونیست ایرانی که به عنوان مثال در نواحی ساحلی زندگی می کنم، ممکن است هیچ وقت با لوکیشن ها و موقعیت های کویری و ظرفیت های موجود درآن روبه رو نشوم .درنتیجه، ایده ها هم محدودترخواهد شد. اما شما با دیدن فیلم ها ی مختلف از ژانرهای مختلف، با صدها موقعیت و لوکیشن که می تواند زمینه ساز و بسترساز خلق ایده های بکرتری باشد، روبه رو خواهید شد.به عنوان مثال من ایرانی هیچوقت ، فضاها و لوکیشن ها و رویدادهایی که در فیلم های وسترن هست را درمحیط زندگی ام نمی بینم و با چنین موضوعات و سوژه هایی روبه رو نخواهم شد. معمولا لوکیشن ها و فضاهای مناسب را یادداشت می کنم ؛ مثلا مشروب خوردن گنگسترها در کافه، پیشخوان،   مست شدن، سگ خوابیده و... اینها عناصری هستند که در یک نمای فیلم دیده می شوند.خوب درمرحله بعدی بایستی دنبال پیدا کردن ارتباط های پنهانی بین این عناصر یا سلسله های ایده هایی که در این فضا اتفاق می افتد، باشم .

دقیقا اینها نمونه اسکیس ها و طراحی شخصیت ها و مطالعات بنده روی پرسوناژ های فیلم ها است که اتفاقا تبدیل به مجموعه خوبی شده است.

ماجرای این همه طراحی شخصیت ها که کار کرده اید چیست ؟ در این تجربه های متعدد پی چه هستی ؟

این روش ایده یابی ازطریق دیدن فیلم است که شکل جدی و حرفه ای  آن را برای اولین بار بنده ابداع کردم .حتی مقاله ای هم دراین باره نوشتم و ورک شاپی هم با عنوان « موقعیت درکاریکاتور»برگزار کردم.

منبع فیلم برای بنده فقط ایده یابی نیست بلکه ظرفیت های خوبی هم برای مطالعه و دیدن پرسوناژ ها،لوکیشن ها و فضا سازی هایی که هنرمندان عرصه های مختلف به فراخور می توانند استفاده کنند نیز دارد . این کارها هم مجموعه خطی و ساده ای بودند که بعدها با اضافه کردن رنگ و نوشته ، تبدیل به مجموعه ای جذاب و جالب شدند.

ویژگی هایی که از هر لحاظ، چه تکنیک و فرم، چه بافت و رنگ و چه اجرا و محتوا و نگرش به سوژه ها در این کارها مدنظر دارید چیست ؟

صرفا ورود به فضاهای بکر و جدید از لحاظ رنگ و تکنیک و فرم بوده است و خیلی دنبال پیام یا مفهومی نبودم. مثلا من در مجموعه آثاری که برای مسابقات و جشنواره ها می فرستم معمولا از رنگ های خاکستری و ترکیب شده بهره می برم، اما دراین کارها، شجاعت و شهامت به  کار گیری رنگ های اصلی تر را پیدا کردم و برایم نوعی تمرین و مطالعه بود.

شما به فرهنگ بومی کرد دسترسی دارید که شاید برای خیلی ها قابل دسترس نباشد و این ویژگی ها و مناسبات و خصلت های گوناگون فرهنگی خاص با توجه به پتانسیل های ویژه ای که دارد ، ممکن است در طراحی ها ، تصویرسازی ها و طراحی شخصیت خیلی به کارت بیایند.این فرهنگ بومی چقدردرکارهایت جایگاه دارد و آیا قصد نداری به عنوان یک متریال به این عناصر غنی و بکرفرهنگی بپردازید ؟

چرا کارهایی کرده ام به عنوان مثال ، در نمونه کار ذیل از پرسوناژ های زن کرد و نوع لباس و سر بند آنها الهام گرفتم .طرح روی لباس این کاراکتر ر ا از گلیم های کردی گرفتم.

فکر کنم هرکدام از این کارها، می توانند زمینه ساز خلق ایده های کارتون هم باشند؟

تا حالا به شکل جدی به این مقوله نپرداختم. علت اش زبان جهانی کارتون است که بیشترتمایل داشتم فارغ ازمرزبندی ها و خط کشی های مرسوم، حرف های جهانی بزنم پیام ام محدود به زمان و مکان و فرهنگ خاصی نشود. اگرچه با همین موتیف ها و گنجینه غنی تصویری که در اختیارهست، به شکل خلاقانه ای می توان حرف ها و پیام های جهانی و فرا زمانی و فرا مکانی صادر کرد.ولی این گنجینه غنی مد نظرم هست و حتما به آن ورود پیدا می کنم.

درپایان صحبت خاصی دارید ؟

هنر کارتون صرفا محدود به شرکت درمسابقات و جشنواره ها و داوری و... نمی شود. این هنر، به دلیل ماهیت خلاقانه اش، تاثیرات زیادی در رشدخلاقیت می گذارد. باعث تغییرنگاه من به زندگی و دنیای اطرافم شده است. این هنر باعث شد که چندین سال روی مبحثی با عنوان نگاه خلاق کارکنم که در بردارنده نگاهی چند بعدی و نو به جهان هستی و زندگی است . توانستم ۲۰ مقاله دراین زمینه بنویسم که همگی ماحصل تجربیات شخصی خودم درمسیر هنری است. کاش بتوان همه افراد جامعه را مجهز به این نگاه سالم، انسانی و زیبا کرد. کاش هنرمندان کارتونیست به جای رقابت ها، کمی به ماهیت این هنر هم فکر کنند و از سایرظرفیت های تاثیرگذارآن غافل نشوند.

از شما به خاطر فرصتی که دراختیار بنده گذاشتید ممنون و سپاسگزارم.

ما هم از شما به خاطر وقتی که دراختیارمان گذاشتید تشکر وقدردانی می کنم.

لینک مقالات فخرالدین دوست محمد:

https://www.aftabir.com/articles/user_articles.php?u=dostmohamad

درادامه چند کارتون دیگر از فخرالدین دوست محمد با موضوع کرونا می آید: